Hoi, ik ben 35 jaar en ik hoor al men hele leven over Turks-Koerdische kwestie en ik weet begot niet wat daar is fout gelopen. Ik vind er weinig of geen literatuur over. Misschien via deze weg.
Heylen Christoph
Antwoord:
Bedankt voor je vraag. Ik weet er iets van maar dat is vrij algemeen en heb dan maar zitten zoeken. En dit is de reden waarom je vraag pas nu beantwoord wordt. Maar het was voor mij ook boeiend zoekwerk en aangezien ik toch bezig ben met die regio is deze extra kennis in wezen een soort godsgeschenk.
Onzin
Het probleem met de verhalen over ‘de Koerden’ is dat voor zover ik kan zien er in de klassieke media en in veel boeken veel onzin, leugens en halve waarheden worden geschreven.
Het deed mij denken aan de Britse veldmaarschalk Bernard Montgomery die in 1961 – een periode in China van enorme hongersnood ook gekend als de Grote Sprong Voorwaarts – van een bezoek aan Mao’s China terugkeerde in toen nog Brits Hong Kong.
Hij stelde dat de verhalen over een hongersnood in China gelogen waren. Hij had vermoedelijk tijdens zijn reis wel goed gegeten. Men fantaseert er over die Koerden maar op los en op papier schrijft men desnoods de meest grote onzin mogelijk.
Een moeilijkheid bij het onderzoek naar wat Koerden zijn is moeilijk wegens dat er in de periode voor de middeleeuwen amper bronnen beschikbaar zijn. De eerste mogelijke vermelding van de naam Koerd is toen rond de zevende eeuw in Perzië (Iran) men in een geschrift melding maakte van de Koerdaye.
Koerdische nationalisten beweren afstammelingen te zijn van de Meden maar dat wordt veelal als onzin omschreven. Bij onderzoek over hun herkomst is wegens het ontbreken van geschriften en archeologische vondsten de taal daarom een voorname leidraad.
En daaruit leiden sommigen af dat de Koerden origineel leefden in het gebied van wat nu Pakistan, Afghanistan en Iran is. Dit wegens het voorkomen van vele elementen uit het Pasjtoe in hun taal. Het is de taal die vooral in Pakistan en Afghanistan door de Pathanen wordt gesproken.
De Koerdische religies
Zeker is dat de Koerden en de talen die zij spreken allen behoren tot de West-Iraanse tak van de Indo-Germaanse talengroep en dus niet tot de Turkse of Semitische groepen als het Turks en het Arabisch of Aramees. De Koerden vieren ook allemaal normaal Newruz als hun Nieuwjaar. Exact zoals in Iran.
De eerste in de geschiedenis gekende Koerd was Saladin, de generaal die Jeruzalem op de Kruisvaarders veroverde en nadien een verdrag sloot met de Frans-Britse koning Richard ‘Leeuwenhart’ Plantagenet. Saladin stichtte zelfs de dynastie van de Ayyubds die delen van het hedendaagse Egypte veroverde.
Maar ook de Iraanse dynastie van de Safavids had haar Koerdische wortels. Maar geen probleem want die sloeg een opstand van de Yezidi’s neer en die worden ook gezien als Koerden.
De soennitische Koerden behoren in de islam tot wat men de Shafi’i school noemt die ooit in de islam in de meerderheid was maar die door de komst van de Ottomanen in de verdrukking kwam.
Deze laatsten baseerden zich op de Hanafi school omdat die bij haar rechtspraak nog meer soepelheid gaf tegenover allerlei minderheden. Wat gezien de grote multiculturaliteit van het enorme Ottomaanse rijk een noodzaak was.
Maar onder Koerden heb je allerlei religieuze stromingen. Zo zijn er onder de Koerden aanhangers van het Yezidisme, Christendom in zijn vele variëteiten, soennieten, sjiieten, joden, alevieten en het yarsanisme (een stroming binnen het soefisme). Keuze zat das. En niet alle Koerden zijn religieus.
De taal
Taalkundig leunen de Koerdische talen aan bij het Farsi, de taal van Iran. Maar er zijn grote verschillen. Er is hier discussie over maar over het algemeen neemt men aan dat er vier Koerdische talen zijn, Kurmani, Sorani, Zaza en Gorani. Nationalisten pogen nu wel een geschreven taal in Latijns schrift ingang te doen vinden.
Maar er zijn binnen de Koerdische talen grote verschilen naar gelang de regio waar men woont. De taal van de Koerden in de nu door Turkije bezette regio Afrin ten noorden van de stad Aleppo verschilt bijvoorbeeld sterk van die in de oostelijk gelegen stad Qamishli.
in Denderleeuw is er de Koerdische televisiezender Roj die via de satelliet uitzendingen in vier talen verzorgt. De verhalen van één Koerdische volk is dan ook nationalistische prietpraat en complete onzin.
De kwestie is ook dat de Koerden in de gebieden waar zij wonen in veel gevallen ook een minderheid zijn en dus veel woorden halen uit de taal van hun buren die Arabisch, Turks of Farsi spreken.
Neem Iran waar de door Israel en de VS gefinancierde PJAK, zoals de YPG een satelliet van de PKK, geen succes heeft. De reden is dat vooreerst de Koerden in Iran vrij goed geïntegreerd lijken en vooral sjiiet zijn tegenover de Turkse Koerden van de PKK die vooral soenni zijn. De politicus Mohammed Baghar Ghalibaf is sinds 2005 burgemeester van Teheran en was in 2013 presidentskandidaat. Maar hij is een Koerd.
Israël
Hetzelfde ook voor Turkije waar Turgut Ozal, eveneens een Koerd, eerste-minister was van 1983 tot 1989 en president van 1989 tot 1993. De zaak is dat Israël toen de zionisten zich na 1918 in de regio nestelden onmiddellijk contacten legden met niet-Arabieren en niet-moslims.
Zo waren er nog voor de stichting van Israël al uitgebreide contacten met de Maronitische christelijke kerk die vooral in Libanon en deels ook in Syrië actief is en die toen Franse steun genoot.
Hetzelfde met het Iran van de Sjah, de Turken en Ethiopië. En daar hoorden ook de Koerden bij. Het is een publiek geheim dat Koerdische nationalistische groepen zeer uitgebreide steun krijgen van Israël.
Zo hielp de Mossad volgens betrouwbare bronnen zelfs bij het rekruteren van nieuwe leden voor de PJAK, en dus de PKK. Hier ligt de oorzaak voor de breuk van Turkije met Israël en de VS. Bij de PJAK geeft men zelfs openlijk toe dat er in Washington contacten waren met topambtenaren.
Dit Israëlische beleid van contacten met de periferie was al gestart onder Ben Goerion, de eerste premier van de zionistische staat en Chaim Weizmann, de eerste Israëlische president. Dit beleid is nu gekend als de veel agressievere Oded Yinon doctrine, genoemd naar de diplomaat en journalist Oded Yinon. Voor Israël moeten de Koerden de dolk in de rug zijn van tegenspartelende Arabische regeringen.
Turkije
Over de Koerdisch-Turkse kwestie is er al evenzeer prietpraat geschreven. De streek rond Dayarbakir en Van en het oosten van Anatolië was origineel Perzisch maar door de sterkte van het Ottomaanse rijk ging dat na veel heen en weer uiteindelijk over in Ottomaanse handen. Vandaar ook de taalpuzzel.
Wat betreft Turkije en de Koerden moet men vooral kijken naar de eerste wereldoorlog en vooral naar de periode tussen 1919 en 1923. De oorlog met Frankijk en het Verenigd Koninkrijk eindigde immers niet op 11 november 1918 maar begon nadien pas in alle ernst toen met het hart van het Ottomaanse rijk aanviel.
Na de verovering van het Arabisch schiereiland, Irak en de Levant (Palestina, Syrië en Libanon) trok men immers verder. Zo werd Istanboel in 1919 door een troepenmacht van het Britse, Franse en Italiaanse leger bezet.
De uiteindelijke bedoeling was het Ottomaanse rijk (Turkije) als staat te doen verdwijnen. Dat wou men realiseren met het Verdrag van Sèvres van 16 augustus 1920.
Daarbij kreeg Griekenland onder meet Smyrna (Izmir) en de omliggende gebieden samen met de Dardanellen (Canakkale) ten geschenken. Die wilden echter alle steden die in de oudheid Grieks waren geweest zoals Trabzon en Istanboel terug nemen. Dit is gekend als de Megali doctrine.
Ook Italië kreeg een meer oostelijker kustgebied terwijl de Britten de internationalisering van alle Turkse havens bekwamen. Ook plande men de bekering tot het christendom van het land, verkreeg men de controle over de begroting en de nationale bank en mocht het leger geen vliegtuigen bezitten, slechts een paar oorlogsschepen hebben en het leger maar 55.000 manschappen. De Bosphorus met de zee van Marmara zou ook internationaal (lees Brits) gebied worden.
In het kader daarvan voorzag men in het oosten van Anatolië twee aparte grote staten, een Koerdisch en een Armeens. Daarover ontstond onder Koerdische nationalisten onmiddellijk grote ruzie.
Wat is Koerdische grond?
Sommigen wilden immers de regio rond de stad Van voor zich en niet aan de ‘vijandelijke’ Armeniërs geven. In feite was het de Britse bedoeling dit Koerdisch gebied aan te hechten bij het toen al door de Britten bezette Irak.
Een opstand van nationalistische Turkse politici en officieren met onder meer Mustafa Kemal (Ataturk) die in het hart van Anatolië gestart was zorgde echter voor problemen. De Britten hadden onvoldoende troepen en riepen dan maar het Griekse leger ter hulp. Londen vertrouwde de er ook oprukkende Italianen niet geheel.
Ook die Grieken bleken echter niet opgewassen tegen het nieuwe Turkse leger dat intussen hulp had gekregen van de nog jonge Sovjetunie waar Lenin hen geld, goud en wapens leverde. Waarbij het nieuwe Turkije als eerste de Sovjetunie diplomatiek erkende. Beiden hadden immers dezelfde (Britse) vijand.
De toestand voor de Britten was dan ook onhoudbaar. Die hadden intussen ook sultan en kalief Mehmed VI aan hun zijde gekregen (Ataturk & co waren seculier) maar diens legertje stelde amper iets voor en deserteerde ook voor een groot deel richting de nationalisten.
De plannen voor de vernieling van het Ottomaanse rijk (Turkije) verdwenen door het verdrag van Lausanne van 24 juli 1923 dan ook richting de vuilbak. Een verdrag mee getekend door de toen aan de macht gekomen Benito Mussolini. Turkije was geboren en werd een onafhankelijke staat.
Typerend was dat sultan en kalief Mehmed VI met een Brits oorlogsschip vanuit Istanboel vertrok naar het toen nog Britse Malta. Een grotere vernedering was in dit geval niet mogelijk. Het jaar 1923 betekende het einde van de oorlog tegen Turkije.
Het was eveneens het eind van de droom van o.m. de Koerdische nationalist Sherif Pasha, een Ottomaanse diplomaat van Koerdische origine, en de in 1918 opgerichte Maatschappij voor de Stichting van Koerdistan. Ongetwijfeld opgericht met Britse steun.
Het probleem is zoals blijkt uit de discussie rond de stad Van is dat al die minderheden, en Anatolië is en was een lappendeken van allerlei minderheden die verspreid over de regio woonden, elkaar niet zelden dezelfde gronden betwisten.
En wat met minderheden?
Tijdens de Eerste Wereldoorlog hadden bijvoorbeeld ongeregelde Koerdische eenheden meegeholpen met het Ottomaanse leger aan de genocide tegen Armeniërs en Assyriërs.
Het oprichten van allerlei nieuwe staten om het Ottomaanse rijk te vernielen zou ongetwijfeld leiden tot massale volksverplaatsingen, etnische zuiveringen en genocides.
Bovendien is de stelling dat de Britten de Koerden hebben verraden merkwaardig. Sinds wanner heeft een staat het recht te beslissen wat er in een andere staat moet gebeuren? Dat aanvaarden is kolonialisme rechtvaardigen.
Maar dat was iets waar de Britse premier David Lloyd George geen problemen mee had. En waarom alleen Koerden en Armeniërs want er waren daar ook vele andere minderheden zoals de massa’s Assyriërs? Die kregen dan niets behalve een nieuw juk, niet dat van de Turken maar dan van de Koerden.
De notulen van het gesprek tussen de Britse premier David Lloyd George en de Franse evenknie George Clemenceau over de verdeling van het Midden-Oosten zijn bekend.
Het was gewoon een hallucinant verhaal van neem jij dit dan neem ik dat. Met Bagdad en Jeruzalem voor de Britten en Damascus en Libanon voor de Fransen. In wezen een herhaling van de Berlijnse conferentie van 1885 over Afrika waar men in onderling overleg dit continent onder elkaar verdeelde.
Het probleem in de Koerdische kwestie is dat deze erg verspreid leven tussen allerlei bevolkingsgroepen zoals andere taal en religieuze minderheden. Bovendien zijn er ettelijke Koerdische partijen en partijtjes die ieder de macht willen. Uiteraard ten koste van anderen.
En dan zijn er de gemengde huwelijken. Een Koerd die huwt met een Turk, Pers of Arabier wat is dat gezin dan? Koerd? En zo zijn er vele. Het was hetzelfde probleem als in de oorlog van de NAVO tegen Joegoslavië met de gemengde huwelijken daar. Te delicaat en dus zweeg men er maar over. Het kon de NAVO duidelijk ook niets schelen.
Etnische zuiveringen
Neem de stad Qamishli die na 1923 door de Assyriërs gesticht is, een gevolg van de vlucht uit Anatolië van die bevolkingsgroep. Nadien breken er soms opstanden uit van Koerdische groepen in Turkije met als laatste de PKK wat dan zorgde voor een nieuwe exodus van vluchtelingen richting o.m. Qamishli.
Waardoor de samenstelling van de bevolking weer wijzigde. Hoe de etnische compositie van het noorden van Syrië nu is is discutabel volgens de meesten vormen de Koerden een minderheid in die provincie, zij het heel waarschijnlijk de grootste in de provincie Hasaka. Met sterke Arabische en Assyrische minderheden.
De PKK/YPG kondigde trouwens zelf aan etnische zuiveringen na te streven. Niet alleen eiste men de toekenning van de Syrische nationaliteit aan ergens tussen de 100.000 tot 300.000 naar Syrië gevluchte Turkse Koerden.
Maar ook stelde Salih Muslim, leider van de PYD, de politieke tak van de PKK/YPG dat men Arabieren uit hun regio ging verdrijven daar ze volgens zijn zeggen door de regering naar de regio waren gebracht. Die dorpen waren van hen gestolen beweerde hij. Dat vele ooit Assyrische dorpen nu in meerderheid door Koerden worden bewoond vergat hij natuurlijk gemakshalve.
Ook over de Turks-Koerdische vluchtelingen in die regio zweeg hij. (Rudaw, PYD Leader Warns of War with Arab Settlers in Kurdish Areas, 24/11/2013, https://rudaw.net/english/middleeast/syria/24112013). Rudaw is de officiële spreekbuis van de PKK/YPG.
Een voorbeeld van de praktijken van de PKK/YPG is de moord op David Jindo die in de regio van de rivier de Khaboer een Assyrische militie leidde die poogde de dorpen daar te verdedigen tegen diefstallen en etnische zuiveringen door de PKK/YPG. Zo weigerde hij het project van de PKK/YPG te aanvaarden.
Hij werd samen met Elias Nasser op 22 juni 2015 door de YPG ontvoerd en vermoord maar doordat Elias Nasser dit overleefde raakte de waarheid bekend. Maar geen probleem, de propagandamachine van de PKK/YPG maakte van hem nadien een martelaar van de Dawronoye, de met de PKK collaborerende groepje Assyriërs.
De twee door Turkije recent aangevallen Syrische steden waren trouwens het slachtoffer geweest van die praktijken van de PKK/YPG en waren voorheen in meerderheid Arabisch. Geen toeval dus dat het Turks leger die plekken viseerde.
Verdrag van Adana
Toen in 2011 de oorlog tegen Syrië uitbrak verkregen de Koerdische-Turkse vluchtelingen allen de Syrische nationaliteit. Hoeveel is mij onduidelijk. Men spreekt veelal van een 100.000 maar ik las ook al een cijfer van 300.000.
Dat de PKK in de provincie Hasaka en het grensgebied met Turkije sterk staat is een gevolg van de Turks-Syrische relaties in de periode voor 1998 en het tussen Syrië en Turkije dat jaar gesloten verdrag van Adana.
Turkije als vriend van Israël en lid van de NAVO was een vijand van Syrië en uit weerwraak steunde de seculiere regering van de Syrische Baath partij de eveneens seculiere PKK. De leider van de PKK, Abdoellah Ocalan, had officieel zelfs een onderkomen gevonden in Syrië.
Hij verhuisde als gevolg daarvan verplicht naar Kenia waar de Turken hem dan gewoon meenamen. Het akkoord van Adana staat trouwens terug centraal in de deze week dinsdag afgesloten overeenkomst in Sochi tussen Turkije en Rusland waarbij Syrië officieus partij was. Het betekent uiteraard het erkennen door Ankara van de Syrische regering. Wat nieuw en belangrijk is.
Brandende graanvelden
Dat in de provincie Hasaka en het grensgebied met Turkije niet iedereen opgezet was met die machtsovername door de PKK/YPG is logisch. En er ontstonden snel wrijvingen tussen al die groepen. Ook bezette de PKK gebieden en steden zoals Rakka waar amper of zelfs geen Koerden woonden.
De verhalen over brutaliteiten van de PKK tegen andere bevolkingsgroepen zijn dan ook legio. Zelfs al moet men oppassen met allerlei beweringen die niet zelden pure propaganda zijn. Onze media zullen ze zoals te verwachten zelden publiceren want het zijn de 'goede', vrienden van Israël.
Maar het recente fenomeen van het in brand steken van graanvelden in die provincie wijst duidelijk in de richting van de PKK/YPG. Graanboeren verkochten in het verleden hun oogst aan de regering die een vaste prijs gaf. Maar de PKK poogde die handel over te nemen maar bood wel minder.
Met als gevolg dat boeren hun oogst liever aan de regering verkochten dan aan die van het Koerdische Rojava, de naam van hun staat. Waarop die boeren hun velden dan plots in brand zagen vliegen. Talrijke getuigenissen wijzen hierbij naar de PKK.
De clan Barzani
En dan zijn er de relaties tussen de Koerdische groepen zelf die slecht zijn. Zo is er de jarenlange en heel brutale oorlog geweest tussen de clan Barzani (De Koerdische Democratische Partij) in Irak rond de stad Erbil en die van de clan Talabani (Patriottische Unie van Koerdistan) rond de stad Soeleimanji tegen Iran.
Ook tussen de PKK en de clan Barzani is er oorlog gevoerd. Toen ISIS in juni 2014 Mosoel veroverde kreeg die de steun van Barzani's KDP. De Yezidi's die vooral in het westen van Iraaks Koerdistan rond het Sinjar gebergte woonden liet hij vallen als een baksteen. Hij ontwapende hen zelfs.
De invasie van ISIS en de verovering van Mosoel en de provincie Anbar kaderde nu eenmaal in de Israëlische en Amerikaanse plannen om zoals na 1918 de Iraakse grenzen nog maar eens te hertekenen en drie aparte staten te stichten.
Het gevolg was de nu gekende massaslachting en ontvoering van Yezidi vrouwen door ISIS om ze als slaven te gebruiken of te vermoorden. De overblijvende daar werden dan tot woede van Barzani gered door een militaire interventie van de PKK/YPG. Het was de periode toen de VS in deze zaak een bocht van 180° maakte en uiteindelijk tegen ISIS ten strijde trokken.
Russisch en Turks akkoord
Door de nu gesloten serie akkoorden met Turkije, Syrië, de VS, Rusland en de PKK/YPG verdwijnt de PKK grotendeels als machtsfactor in het noorden van Syrië. Ze blijft wel haar aanhang hebben en zal desnoods vanuit het Iraakse noorden tegen Turkije aanvallen blijven plegen. Vanuit Syrië wordt dat praktische onmogelijk.
Het blijft onbegrijpelijk waarom de PKK/YPG zich als huurlingen lieten gebruiken door de VS. Ze verloren mogelijks een 11.000 soldaten, vermoedelijk een derde van hun mankracht, en werden eens ISIS onder controle in de handen geduwd van Syrië, Rusland en Turkije.
En de geschiedenis van de Koerdische nationalisten van 1918 tot nu is er van misbruikt te worden door vooral westerse grootmachten. De gifgasaanval door de Iraakse regering van Saddam Hoessein in het Iraakse Halabja tegen leden van de PUK kreeg bijvoorbeeld de steun van de VS en de NAVO.
En dat Damascus dit verraad van de staat door de PKK/YPG niet zomaar zal vergeten is zeker. Wel zal men gezien de politieke en militaire toestand geen grote strafmaatregelen nemen. Dat zou erg dom zijn.
Maar hun steun aan de overname door de VS van het grootste deel van de Syrische olievoorraden zal in Damascus en Rusland zeker onthouden worden. Bij die gevechten sneuvelden toen immers een serieus aantal Russische soldaten, officieel leden van een privaat leger.
Het was het enige echte ogenblik waarbij Rusland en de VS in Syrië met de wapens tegen elkaar vochten. En ook nu lijkt de VS vast te houden aan die oliebronnen, goed voor een geschatte 75% van de Syrische olieproductie. Moskou en Damascus gaan die rekening ooit wel eens aan de PKK/YPG presenteren.
De wens van Israël voor een Koerdische staat lijkt voor heel lang begraven. Juist zoals hun hoop op een alliantie met Iran, Turkije en de Maronitische kerk tegen de Arabieren al lang diep onder de grond zit. Dromen zijn bedrog.
Interessant over deze zaak is ook dit artikel over de PKK/YPG, de Assyriërs en hun Rojava op de blog van de Amerikaanse professor Joshua Landis. ‘Romancing Rojava: Rhetoric vs. Reality’ van de hand van Max J. Joseph en Isaac Mardean, 31 juli, 2018. https://www.joshualandis.com/blog/romancing-rojava-rhetoric-vs-reality/.
Willy Van Damme