Ik herinner me van mijn jongste jaren dat er altijd al serieuze herrie en “burgeroorlog” was in Jemen. Waren er in de jaren 1970 of 1980 trouwens geen twee Jemenitische staten; het Zuiden rond Aden dat in onze media zelfs als “marxistisch” werd beschreven, en het Noorden rond Sanaa (waren beide niet als afzonderlijke staten erkend in wat toen nog de UNO werd genoemd)?
En heeft dit dan te maken, veeleer dan met “religie”, met enerzijds een zeker “modernisme” rond de meer “kosmopolitische” handelsstad Aden (van waaruit destijds ook ex-dichter Arthur Rimbaud opereerde voor zijn handelsoperaties in Harar in het huidige EthiopIê en de Hoorn van Afrika, en daarmee de eerste Westerling was die daar was doorgedrongen, reden waarom zijn buste aan het station van Charleville vermeld “poète et explorateur”; dat was de jaren 1880-1890, en toen wemelde het in Aden en Djibouti al van rivaliserende Fransen en Engelsen, zowel militair als commercieel) en het anderzijds meer traditionele tribalisme in het binnenland van Sanaa-Jemen? Is van die “tegenstelling” nog wat van overgeschoten doorheen de conflicten en burgeroorlogen daar, die nu sinds een paar jaar steevast (per definitie als het ware) teruggebracht worden tot sjiieten vs soennieten? In die tijd rond 1980 werden de Jemenitische burgeroorlogen en perikelen nooit in religieuze termen geduid, toen niet in de mainstream media.
Eric Rosseel
Antwoord:
De geschiedenis van Jemen is erg complex en een stuk ondoorgrondelijker dan de Belgische. Er vloeide zo te zien ook meer bloed. Ik gaf hier alleen maar de ruwe lijnen ervan. Dieper graven is voor een boek of voor een artikel in een geschiedkundig tijdschrift.
Kort kan je stellen dat de Britten in de negentiende eeuw Jemen poogden te veroveren als een soort handelspost op weg naar hun parel aan de kroon Indië. Ze slaagden alleen in de verovering met veel moeite van de laag gelegen streek rond de haven van Aden.
De belangrijke havensteden als Hodeida en Mucha – Waar we de naam van de koffiesmaak Mokka vandaan halen. Jemen had eeuwen immers het monopolie op de koffieproductie – aan de nochtans gezien het Suezkanaal belangrijke Rode Zee konden zij echter niet bezetten.
Jemen is dus praktisch steeds onafhankelijk geweest en trad al in 1946 toe tot de VN, in het Engels nog steeds UNO (United Nations Organisation). Aden was een Brits protectoraat, deels kroonkolonie zoals dat ook het geval was voor bijvoorbeeld Palestina en Honk Kong als kroonkolonie.
Veel heeft te maken met gebeurtenissen in de omgeving. Zo werd het in 1967 door de Britten onafhankelijk gemaakt deels in de hoop de nationalistische officieren in Noord-Jemen en Egypte de pas af te snijden.
Met andere woorden, men poogde de nationalistische argumentatie van Noord-Jemen en Egypte te ondergraven. Ook was er vanaf ongeveer 1965 een enorme opstand tegen de Britten die hen verplichte voortijdig het land te ontvluchten.
Eerst had men immers 1968 als onafhankelijkheidsdatum vooropgesteld met Britse militairen die dan gingen blijven. Zoals eerder de Romeinen, de Turken en de Saoedische vorsten moesten ook zij vluchten.
In 1990 lukte dan de eenmaking. In het zuiden is er echter steeds een relatief actieve afscheidingsbeweging afwezig geweest. De nu gevluchte president Hadi verdiende zijn hoge post van vicepresident onder toenmalig president Saleh om reden dat hij als man van de stad Aden en militair de opstand van 1994 in Aden had helpen onderdrukken.
Toen hij vorige maand dan naar Aden vluchtte zocht hij steun bij die groepen wat in het begin voor veel wrevel zorgde. Maar alles was plots vergeven en vergeten. Zo gaat dat.
In Noord Jemen was er van 25 september 1962 tot februari 1968 als gevolg van het afzetten van de koning door Nasseristische legerofficieren een burgeroorlog.
De royalisten voerden nog tot 1970 met steun van Saoedi Arabië tevergeefs nog verder verzet. De oorlog werd mits wat compromissen wel gewonnen door de republikeinen onder leiding van generaal Abdoellah as Sallal.
Hier vochten trouwens voor rekening van de Britten een aantal Belgische huurlingen mee die voordien in Katanga hadden gevochten.
Er was een tweede burgeroorlog op een beperkte schaal in het zuiden van 24 mei 1994 tot 7 juli 1994 toen separatistische bewegingen in de regio omheen Aden in opstand waren gekomen.
Beide officieel erkende landen werden na onderhandelingen ééngemaakt op 22 mei 1990 onder president Saleh. En vergeet bij deze geschiedenis ook niet de Italianen die op zeker ogenblik Ethiopië veroverden.
Ook het verhaal over Djibouti, een door de Fransen bezette havenstad en duister hol aan de overkant van de straat van Bab el Mandeb aan de Rode Zee, en het ooit Britse Eritrea mag men hierbij ook niet vergeten.
Maar voor een volledig overzicht van de geschiedenis van dit land moet je wel een stevig boek lezen. Daarvoor is hier geen plaats.
Willy Van Damme