Ruslands houding tegenover het Midden Oosten steunt op enkele eenvoudige principes die we onder ‘realpolitik’ kunnen rangschikken, een politiek die ook Kanselier Bismarck wist te hanteren in de 19de eeuw en waarmee hij Duitsland een grootmacht wist te maken. Alles in Poetin’s Syrisch buitenlandse politiek is gericht op Rusland’s welzijn, niet op dat van Syrië .
Krim (Sebastopol) , Turkije (Bosporus – Dardanellen), Syrië (Latakia, Tartous), zijn voor Rusland van existentieel belang, wegens het bezit van de Zwarte Zee (de kwetsbare onderbuik van Rusland) en de vrije toegang tot de Middellandse Zee en de Atlantische Oceaan. Syrië is belangrijk, dus niet de persoon Assad. Assad blijft in het zadel zolang er geen Russisch gezind alternatief is. Rusland wil bovendien (potentiële) bondgenoten duidelijk maken dat het een bondgenoot nooit laat vallen. Voorlopig zit Assad dus veilig. Als hij ergens nodig is als pasmunt zal Poetin hem dat wel duidelijk maken.
Iran, Syrië, Irak en Hezbollah, alle elkanders buren, zijn elkanders natuurlijke bondgenoten wegens het sjiisme. Dat maakt dat ze dezelfde natuurlijke vijanden hebben, de soennitische oliestaten + Israël. De historische belangen in Syrië maken dat Rusland de natuurlijke bondgenoot is geworden van deze sjiitische landen/groepen.
– Echter, Rusland stelt de eigen belangen voorop. Dat maakt dat het ook goede relaties met de soenitische groep wil onderhouden; de Bosporus en Dardanellen open houden (Turkije) en prijzenoorlogen met de olieproducerende landen vermijden en daarnaast nog goede relaties blijven onderhouden met de machtsfactor in de regio, Israël.
Tot wat leidt dit? Dit maakt Rusland voor alle landen in het MO aanvaardbaar als onderhandelaar of als partner, inclusief Israël. Poetin is immers pragmatisch. Israël mag zelfs ongestraft in Syrië bombarderen, zonder dat Rusland intervenieert. Zolang de militaire situatie in Syrie er niet door kantelt en Assad geen persoonlijk gevaar loopt, zijn de Russische belangen niet geschaad. Dus wordt het oogluikend aanvaard. Het maakt Israël ook duidelijk dat Poetin Assad voldoende onder controle heeft om geen gevaar te zijn.
Poetin heeft duidelijk “rode lijnen” gesteld die zich natuurlijk aftekenen en die door niemand kunnen overschreden worden. Die duidelijke lijnen zijn een garantie dat er geen “misverstanden” kunnen zijn. Iran aanvallen is zo een “misverstand”. Iran is belangrijk voor Rusland omdat het het merendeel van de troepen levert die de Syrische regering steunen. Rusland zal niet zelf militair tussenbeide komen bij een aanval door de US vanuit de Perzische Golf. Iran is immers niet van existentieel belang voor het land. Rusland grenst echter in het noorden via de Kaspische Zee aan Iran en zal graag alle mogelijke militair materiaal leveren om het de US moeilijk te maken. Het geleverde S-300 systeem is echter voornamelijk bedoeld om de Israëliërs, meer bepaald “madman’ Netanyahu, te beletten om ondoordachte daden te verrichten.
Momenteel is er voor de meeste vechtende groepen een adempauze, bedoeld om de gewonnen en verloren posities te consolideren. Niemand schijnt er nog echt belang bij te hebben om IS voluit te steunen, dus die worden nog ongehinderd aangepakt. Dit gebeurt echter op een halfslachtige manier omdat niemand echt de kastanjes uit het vuur wil halen. Assad schijnt meer geneigd om ze wat te laten doodbloeden in de woestijn, overschot aan troepen heeft hij immers niet. De Koerden willen enkel maar de gebieden herveroveren die ze historisch al bezaten en geen poot verder. De Iraniërs en de sjiitische Irakezen zijn niet echt geneigd om hun bloed te vergieten voor etnisch soenitisch Irakese gebieden die ze nadien toch aan de soennieten dienen terug te geven. De Turken hebben al te veel bloed- en gezichtsverlies geleden om hun geesteskind nog volop te bevechten. Erdogan lijkt eerder het bezit van de etnisch Turkse gebieden in Syrië te willen consolideren en het ontstaan van een Koerdische staat te willen dwarsbomen. Er lijkt door de huidige situatie een natuurlijke opdeling van de gebieden te ontstaan waarbij IS als het ware zal “verdampen”. Lokale IS-leden zullen opnieuw versmelten met de bevolking, voor de buitenlandse jihadi’s, veracht door iedereen, ziet het er heel wat zwarter uit. Ofwel de dood, ofwel trachten te ontsnappen naar hun land van oorsprong waar ze echter evenmin welkom zijn.
En de factor US? Die was tot nu toe overbodig en door niemand echt gewenst. Momenteel heeft de nieuwe administratie nog niet beslist hoe belangrijk het MO voor haar is. De onervarenheid van de nieuwe regering en de onmogelijkheid om in te schatten wat de macht van de drukkingsgroepen op de achtergrond zal zijn, maakt de toekomst koffiedikkijken.
En Libanon? Libanon dat eeuwenlang deel uitmaakte van Syrië en dat na zijn onafhankelijkheid onder sterke invloed van dat land is gebleven is een etnische smeltkroes met een precair evenwicht. De huidige president, ex-generaal Aoun is een Christelijke Maroniet en heeft de gruwel van de burgeroorlog in de jaren ’80 meegemaakt. Nadien leidde hij de strijd tegen de Syrische invloed dus een grote Assad-vriend is hij zeker niet. Zijn machtsfactor is Franse steun maar verder wordt hij in toom gehouden door Hezbollah die in de praktijk de lakens uitdeelt in Libanon. Niemand heeft er blijkbaar momenteel belang bij om het wankele evenwicht opnieuw te verstoren. Buiten de infiltratie van wapens en strijders via de poreuze grenzen en de actieve deelname van Hezbollah, speelt Libanon geen rol in Syrië.
Luc Devincke
Antwoord:
Poetin verdedigt uiteraard dat wat hij ziet als de Russische belangen. Dat moet men ook van hem verwachten. In je stevig betoog, waar ik mij grotendeels ook in kan vinden, ontbreekt echter een zeer belangrijk element. Een welke verklaart waarom Poetin Syrië meer dan wat ook steunt. En dat is de kwestie van de salafistische terreurgroepen.
Rusland heeft zowel in Afghanistan als in de Kaukasus met o.m. Tsjetsjenië zware problemen gehad. De VS en haar bondgenoten hebben die groepen hier al tweemaal tegen Rusland gebruikt, en dus weet Poetin perfect dat moesten deze bendes na Libië ook in Syrië slagen dat de problemen voor Rusland enorm zouden kunnen zijn.
Het is vooral daarom dat Poetin achter Assad staat omdat die een bolwerk is tegen die salafisten. Elke gedode salafist kan in Rusland geen mensen gaan vermoorden. Onze politieke leiders zouden dat best eindelijk ook eens gaan beseffen en in Assad een bondgenoot zien. Of moet Assad hen ginds laten zegevieren zodat ze met honderden of duizenden tegelijk hier in Brussel komen ‘feesten’?
Verder heeft dit conflict niets met religie te maken maar met pure macht. Zo heeft Iran toch honderden miljoenen euro’s gegeven aan Hamas, toch een afdeling van de Moslimbroeders. En Hamas waar daar heel tevreden mee. Tot 2011 en Syrië.
Of Israël ongestraft in Syrië mag bombarderen weet ik niet en eerlijk gezegd heb ik hier zo mijn grote twijfels. Je krijgt niet de indruk dat die paar Israëlische bombardementen veel zaaks zijn. Ik krijg integendeel eerder de indruk dat het hier gewoon stoer doen is zodat Israël kan zeggen: Zie maar wat wij met Hezbollah allemaal doen.
Wel wil Rusland natuurlijk ook op goede voet staan met zoveel mogelijk landen, ook met de VS en Duitsland trouwens. De salafistische terreurgroepen en daarom ook Syrië zijn voor Moskou echter een topprioriteit. Hen verslaan komt eerst. Maar Poetin ontwikkelde het voorbije jaar goede relaties met zelfs Saoedi-Arabië en Egypte. En daar spelen vooral commerciële belangen, o.a. de olieprijs.
De Koerden van de YPG/PKK willen gewoon zoveel mogelijk gebied veroveren voor hun droomland. De Syrische grensstad Qamishli, die nu in het hart van hun gebied ligt, is bijvoorbeeld sterk gegroeid als gevolg van de slachtpartijen in Turkije bij de Syriac – bij de Syrische christenen heeft men het over 500.000 doden – en de hieruit ontstane vluchtelingenstroom in de periode 1914-1920.
De Syriac zijn een christelijk volk die zich vooral richt op de Assyrische kerk (Nestorianen). Het waren slachtpartijen waaraan bepaalde Koerdische groepen toen ook flink meededen. Als gevolg van demografische ontwikkelingen en de burgeroorlog in Turkije wonen er daar echter nu meer Koerden dan Assyriërs. Historische gezien is dit dus geen Koerdisch gebied. Integendeel.
Michel Aoun was in de Libanese burgeroorlog erg gekant tegen de Syrische invloed, nadien keerde hij zijn kar voor de volle 180°. Hij is nu in alliantie met o.m. Hezbollah en ik vermoed dat dit ook zo zal blijven. Mijn gevoel is dat de teerlingen in Libanon geworpen zijn en dat alles voor lang zo zal blijven. Libanon kan ook wat stabiliteit gebruiken.
Willy Van Damme